Województwo szczecińskie, powiat Łobez, gmina Winniki, wieś Sarnikierz.
2. Co Państwu przydzielono?:
Budynki gospodarcze na dwie rodziny, ziemi było pod dostatkiem.
3. Co Państwo zastaliście w nowym miejscu?:
Podwórze zarośnięte pokrzywą, wysoką jak człowiek, dziurawe dachy, nie było okien, pozostały po nich tylko dziury w ścianach, w oborze brakowało szczytowej ściany. W domu nie było drzwi, piece były rozwalone, podłogi pozrywane - wszystko wymagało remontu. Każdy remontował na ile był w stanie, musiał radzić sobie sam. Nikt nam nie pomagał.
4. Czy na miejscu przesiedlenia odczuwali Państwo represje?:
Codziennie kontrolowało nas MO, strofowali nas jak uczniaków, robili notatki. Ale nikt się nie interesował, czy może coś jest nam potrzebne do remontu, czy do życia. Jedynie prowokatorzy w pustych budynkach wypisywali: „Sraj Bandero sraj, jak się dobrze wysrasz, to swój kraj odzyskasz”.
5. Kiedy i gdzie zaczęliście Państwo uczęszczać do cerkwi?:
W 1954 roku do prawosławnej cerkwi w Łobezie, 6 kilometrów do pociągu.
6. Jakie są losy Państwa dzieci i rodzeństwa?:
Różnie bywało. Pracują, mają własne domy, dostają wolne w pracy na prawosławne święta, żyją normalnie.
7. Czy Pana/Pani dzieci znają język ukraiński?:
brak danych
7.1. Jeżeli TAK - to gdzie się nauczyły?:
Rozumieć rozumieją, ale rozmawiać nie rozmawiają. W domu ja i żona rozmawiamy po ukraińsku.
7.2. Jeżeli NIE - to dlaczego?:
Dookoła język polski, w szkole, na ulicy, w pracy…
8. Czy Pana/Pani wnuki znają język ukraiński?:
brak danych
8.1. Jeżeli TAK - to gdzie się nauczyły?:
Rozumieć rozumieją, bo kiedy przyjeżdżają do dziadka, to ja mówię po ukraińsku, ale tylko tutaj ten język słyszą.
8.2. Jeżeli NIE - to dlaczego?:
Dookoła język polski, w szkole, na ulicy, w pracy…
9. Czy posiadacie Państwo zdjęcia nowego miejsca?:
1. Zwyczaje z rodzinnych stron i życie kulturalne:
Gdzie nie bywałem, spotykałem ludzi czy z Roztocza, Podola, Polesia czy z Podlasia, śpiewaliśmy te same pieśni, obecne były te same zwyczaje. Rozmawialiśmy ukraińsku. Ale na komisji wojskowej to nikt nie znał innego języka oprócz polskiego. To pokazuje, jak bardzo ludzie bali się Ukraińców.
2. Czy odwiedzali Państwo rodzinne strony?:
Tak. Chciałem koniecznie powrócić w rodzinne strony, bo tam także kogoś wygnali, jak i mnie. Nie chcę cudzego, zadbałem o swoje i dzieci moje są na swoim.
3. Dlaczego nie wyjechali na Ukrainę?:
Ojciec wracał z carskiej armii. Podczas rewolucji widział, co tam się działo.
Matka była w „bieżeństwie”* w Rosji, widziała co tam się robiło podczas rewolucji. Nie było czego tam czego szukać.
4. Co w życiu było najważniejsze?:
Zdrowie, własny kąt i spokój.
5. Dlaczego Was przesiedlili?:
Można różnie to uzasadnić. Polska zobowiązała się zagospodarować Ziemie Odzyskane - trzeba ludzi. Polska dla Polaków jednа narodowa, już przed wojną walczyli z Prawosławiem. Przed wojną prawosławny, to był wyzywany od komunistów. Za komuny był nacjonalistą, Banderowcem. Niepożądany. Po tyloletniej wojnie i wojennych zniszczeniach zamiast brać się za odbudowę tych zniszczeń, niszczyli dalej. Ludzi zniechęcili do pracy i te ludzie jeszcze na coś czekają?
* Wikipedia: Bieżeństwo (ros. Беженство - uchodźstwo) – masowa ucieczka ludności, głównie wyznania prawosławnego, z zachodnich guberni Imperium Rosyjskiego w głąb Rosji, po przerwaniu linii frontu przez wojska niemieckie w okresie od 3 maja do września 1915 roku.
Wskutek niepowodzeń wojennych armii rosyjskiej i szybko postępującej ofensywy wojsk niemieckich władze carskie rozpętały szeroko zakrojoną akcję propagandową, wzywającą ludność cywilną do natychmiastowej ewakuacji w głąb Rosji. Aby zachęcić do wyjazdów, straszono mordami, gwałtami, rabunkami i innymi okrutnymi represjami, jakich miała rzekomo doznać z rąk Niemców miejscowa ludność prawosławna. Pod wpływem agitacji rodzinne strony opuściło ponad 3 miliony ludzi, w tym około 800 tysięcy mieszkańców guberni grodzieńskiej. Wracali (nie wszyscy) w latach 1918–1921.
Województwo Szczecin, powiat Łobez, gmina Winniki, wieś Sarnikierz.
(Воєводство Щецін, повіт Лобез, ґміна Віннікі, село Сарнікеж.)
2. Які умови Вам надали?
Одні господарськи будинки на дві родини,
землі було під достатком.
3. Яку картину Ви побачили на новому місці?
Подвіря поросле кропивою на ріст людини, дахи діряви, в хаті не було вікон, а тільки дірки на вікна, в оборі щитова стіна вивалена. В середині дому не було дверей, печі порозбивані, підлоги позривані, скрізь потрібний (був) ремонт. Кожен ремонтував на кілько його ставало. Нам ніхто не помагав.
4. Чи зазнавали ви утисків на новому місці?
Нас щодень МО (міліція) контролювала, як школярів вичитували, переписували. Але ніхто нами не цікавився, що нам є потрібно до ремонту або до життя. Тільки провокатори в порожніх будинках писали: „Sraj Bandero sraj, jak się dobrze wysrasz, to swój kraj odzyskasz”. (Сери Бандеро сери, як ся добре висереш, то Україну матимеш”.
5. Де і коли ви почали відвідувати церкву?
В 1954 році була православна церква в Лобезі, 6 кілометрів до потяга.
6. Як склалася доля Ваших дітей та рідних?
Бувало всяке, працюють мають свої хати, на православні свята мають вільни дні, живуть нормально.
7. Ваші діти знають українську мову?
7.1. Так - Де вивчили?
Розуміти розуміють, но говорити не говорять. Їм не виходить. В дома я і жінка говорили по-українськи.
7.2. Ні - Чому?
Dookoła mowa polska, w szkole, na ulicy, w pracy... (Довкола мова польська, в школі, на вулиці, на роботі...)
8. Ваші онуки знають українську мову?
немає відповіді
8.1. Так - Де вивчили?
Розуміти розуміють, бо коли приїдуть до дідуся, то я говорю по-українськи, а більше ніде тої мови не чують.
8.2. Ні - Чому?
Dookoła mowa polska, w szkole, na ulicy, w pracy... (Довкола мова польська, в школі, на вулиці, на роботі...)
Бо де я був були люди з Розточа, Поділля, Полісся та Підляшя, ми співали ті самі пісні, такі самі звичаї. Говорили по-українськи. А на військовій комісії ніхто не знав жодної мови, тільки польську. Наскільки були люди настрашені українцями.
2. Чи відвідували Ви свою батьківщину?
Так, бо конче хотів вернути в свої сторони, бо там також когось вигнали, так як і мене. Не хочу чужого, задбав (про) своє і діти мої на свойому.
3. Чому ви не виїхали в Україну?
Ojciec wracał z carskiej armii. Podczas rewolucji widział, co tam się działo.
Matka była w „bieżeństwie” w Rosji, widziała co tam się robiło podczas rewolucji. Nie ma czego szukać.
(Батько повертався з царської армії. Під час революції бачив, що там вироблялося. Мати була «у бігах» в Росії, бачила також, що там вироблялося під час революції. Не було там чого шукати.)
4. Що в житті було головне?
Zdrowie, własny kąt i spokój. (Здоров’я, власна хата та спокій.)
5. Чому Вас переселили?
Można różnie to uzasadnić. Polska zobowiązała się zagospodarować Ziemie Odzyskane, trzeba ludzi. Polska dla Polaków jednа narodowa, już przed wojną walczyli z Prawosławiem. Przed wojną prawosławny, to był wyzywany Komunistą. Za komuny był nacjonalistą, Banderowcem. Niepożądany. Po tyloletniej wojnie i wojennych zniszczeniach zamiast brać się za odbudowę tych zniszczeń, niszczyli dalej. Ludzi zniechęcili do pracy i te ludzie jeszcze na coś czekają?
(Можна знаходити різні аргументи. Польща взяла зобов’язання обжити „відздобуті території” (колишні німецькі землі, які після ІІ світової війни було приєднано до Польщі - ФЖД), а отже потрібні були люди. Польща для поляків, національно єдина, вже до війни боролися проти православ’я. Перед війною православному давали ярлик комуніста, а після війни – націоналіста, бандерівця. Православний, був небажаною людиною. Після багаторічної війни та воєнної розрухи замість взятися за відбудову знищеного, вони продовжували нищити. Люди знеохотилися працювати і чого тут ще очікувати?)
