Wieś była ładna, choć w niektórych domach mieszkało po 2-3 rodziny, gdyż było dużo dzieci. Jednak mimo wszystko dobrze było, wesoło było. Trzeba powiedzieć, że przed wojną ludzie byli tu zamożni, gdyż wyjeżdżali na zarobek do Ameryki. Niektórzy żenili się tam. Ojciec mojego męża również ożenił się w Ameryce. Trójka dzieci mieszkała tam (były Amerykaninami), a reszta tu. Rodziny pełne, gdzie był ojciec i matka, były bogate.

Mama Paraskewia, brat Wasyl i ja.

Dziadek, który mieszkał z nami 8 lat, jesienią 1945 roku wyjechał do Ukrainy (najpierw na Chełmszczyznę, ale uznał, że tam nie warto zostawać, potem wyjechał do Ukrainy, zaś syn dziadka wyjechał wcześniej, wiosną 1945 roku). Mówił, że tak będzie lepiej.

Przed wyjazdem powiedział, że jak będzie pisał to znaczy, że jest dobrze. Jeśli nie będzie pisał, to jest źle. Nie pisał.

Tato w Argentynie. Wyjechał w 1930 roku jak miałam 8 miesięcy. Wrócił po 25 latach (w maju 1955 r.). Żałował, że nas nie zabrał ze sobą, bo, jak opowiadał, zdobył tam wiele mądrości. Umarł w 1970 r. Jest pochowany w Pętnej. Gdyby nie wrócił po tych 25 latach, to nie znałabym nawet swojego ojca, tylko ze zdjęć…

Kiedy umiałam już „babrać” [pisać], patrzyłam jak mama pisze listy do taty, i na takiej oddzielnej karteczce też pisałam kilka słów do niego. Zawsze do niego pisałam.

Ojciec ożenił się jako najstarszy i musiał dbać o młodsze rodzeństwo, siostry „pospłacać”, dlatego wyjechał.

Dwie rodziny mieszane łemkowsko-polskie (w tym Łepak, który się ożenił z Polką, ona, co prawda, przeszła na nasze, języka też musiała się nauczyć). Jeden Żyd, nazywał się Lejba i miał sklep w Pętnej, także świetlicę, gdzie można było potańcować. Niemcy go zabrali.

Żydzi wiedzieli, że ich będą zabierać, przygotowywali się do tego dnia.

W Żdyni było 12 żydowskich rodzin. Była taka Szangla, to ona chciała dać mojej mamie piękny kożuch. Mówi, jak wrócę, dasz mi metr żyta. Ale mama nie wzięła, mówi, jeśli nie wróci, to jak to będzie: wzięłam, a nie zapłaciłam.

Chyba dobrze. Nasi byli podzieleni na tych, co należeli do proukraińskiej „Proswity” i propolskiej czytelni Kaczkowskiego. W Pętnej, co prawda, była tylko świetlica „Proswity”, ci, od Kaczkowskiego nie mieli, ale się zapisywali.

Zostawiliśmy łemkowski dom (wszystko w nim było – to było charakterystyczne dla łemkowskich domów, że wszystko trzymaliśmy pod jednym dachem), 15 ha ziemi, w tym las, ale nie pamiętam ile. Fajne deski jesionowe na meble, które mama chciała sprzedać przed wysiedleniem, ale się nie udało. Potem Polacy zabrali.

14 czerwca 1947 r.

19 czerwca 1947 r.

Wiedzieliśmy, że będą nas wywozić, ale nie wiedzieliśmy dokładnie kiedy. Mieliśmy świadomość, bo już wypędzali ludzi z sąsiedniego Małastowa, tam było wojsko. Naszykowaliśmy się, przygotowaliśmy klatki na kury, wszystko było gotowe. Rano (ósma, może dziewiąta godzina) przyszło wojsko, powiedzieli, że będą nas wysiedlać, dali nam pół godziny na spakowanie rzeczy.

Brat i mama pojechali wozem (ciągnęły dwie krowy, konia nie mieliśmy, zabrali Niemcy, gdy szli na Rosję) z kurami (10-15), owcą, dwoma ładami [kuferkami] z odzieżą, innymi rzeczami. Ja zostałam, aby pilnować zboża i ziemniaków. Obrazy zostały, nikt nie brał obrazów.

Miałam wtedy 17 lat. Miałam litarnię [lichtarz], w której ognia wiatr nie zagaszał. Trzymałam ją w rękach. Przyszedł wojskowy, zabrał mi ją i rozbił o drzewo, powiedział: tam ci tego nie trzeba, bo tam elektryka będzie świecić. Potem przejechał po nas samochód i nas zabrał do Zagórzan.

Zawieźli nas do parku. Pamiętam, strasznie lało, wszędzie było pełno błota. Strach! Kilka dni nas tam trzymali. Najgorsze było to, że nie było czym krów karmić, ludzie próbowali szukać jakiejś trawy, zrywali liście z drzew, aby dać zwierzętom, jakoś dawaliśmy sobie radę.

Trzeba było się pilnować. W nocy nie można było spać, bo wojsko kradło. Paliliśmy ogniska.

Jechaliśmy w krytych wagonach, ale ci którzy byli podejrzani o członkowstwo w UPA, to jechali w odkrytych wagonach, to chyba były węglarki (dwie), były ściany, ale nie było zadaszenia.

W naszym wagonie były trzy rodziny, w sumie 12 osób, czyli niewiele. Z tego powodu spisali nas nawet na jednej karcie przesiedleńczej.

Postój był w Jaworznie, dalej było „przemeblowanie”, robili rozeznanie, część osób zabrali do obozu w Jaworznie i siedzieli. Wzięli też mego brata. Myśleliśmy, że go nie wypuszczą, jednak wypuścili jeszcze tego samego dnia.

Wozami i samochodami jechaliśmy z Kożuchowa (5 km) do Mirocina Dolnego. Tam nas rozładowali i podzielili, na takim skrzyżowaniu koło dębu. Dobrze to pamiętam.

Nie.

Ja z mężem wiosną 1957 roku. To był pomysł męża. Gdy poszłam na Magurę i zobaczyłam, jak tu wszystko wygląda, to powiedziałam: wiesz, gdybym wcześniej wiedziała, jak to wygląda, to nie wróciłabym. Ale przyjechaliśmy z całym dobytkiem, więc nie było odwrotu.

Na początku mieszkaliśmy 3 miesiące u Polaka Stefana Stopela, który zgodził się dać nam dach nad głową. Zanim przyjechaliśmy, to ludzie zdążyli nastawić tego Polaka, aby nas nie przyjmował. Na szczęście jego siostra go przekonała, aby nas jednak przyjął. Trzy miesiące mieszkaliśmy razem, a on potem wyjechał do swojej siostry i oddał nam swój dom (coś mu tam zapłaciliśmy).

Rodzice powrócili do Pętnej w 1958 roku. Brat został na zachodzie [Polski].

Pierwsze rodziny, które wróciły do Pętnej, to była roodzina Bazarników, dwie rodziny Hływów i dwie rodziny Rotków, także w późniejszych latach kilka rodzin.

Obrazów nikt nie zabierał i my też nie wzięliśmy, tylko modlitewniki zabraliśmy.

Sierp, kosę, wóz, 2 skrzynie (łada), książki.

Ubrania, korale.

Kenkarta brata i mamy (spaliłam je jakiś czas temu, a po co mi to!). Fotografia brata z młodości.

Zboże, 2 krowy, kury (10-15 sztuk), owcę.

Karta przesiedleńcza, zdjęcia.

Tak.

Zakopaliśmy wóz w takim okopie na górce, ale znaleźli i zabrali. Brat zakopał. Sąsiadka zakopała kierat – też znaleźli i zabrali. Polacy nawet studnie sprawdzali po nas – wszystko zabierali.

Zrujnowany dom, dlatego po tygodniu poszliśmy mieszkać do cudzych ludzi, do takiego kawalera, który mieszkał pod numerem 15. Przez całą zimę byliśmy u niego.

Dobrze było, ale trzeba było myśleć o czymś swoim. Wiosną 1948 r. znaleźliśmy niezamieszkały domek, do którego przenieśliśmy się wiosną 1948 r. Był poważnie zniszczony.

Pierwszy dom był tak bardzo zniszczony, że nie dało się w nim mieszkać. Przezimowaliśmy więc w cudzym domu, a wiosną 1948 r. znaleźliśmy inny dom, też poważnie zniszczony, ale wyremontowaliśmy go i tam mieszkałam do czasu powrotu do Pętnej w 1957 r.

UB z Kożuchowa chodziło i kontrolowało. Kontrolowali nawet mojego brata, który nie był więziony, wzywali go na przesłuchania. UB przychodziło też do PGR-u, wszystko było pod ich kontrolą. Chodziliśmy do pracy, nie było więc specjalnie czasu aby się tym przejmować.

Na zachodzie [Polski] grekokatolickiej cerkwi nie widzieliśmy (ani swego księdza), tylko prawosławną, bo rząd wspierał prawosławie. Raz byłam na ślubie w prawosławnej cerkwi w Kożuchowie, ale potem powiedziałam sobie „do widzenia” i więcej nie byłam. Chodziliśmy do kościoła.

Po powrocie do Pętnej w 1957 r. w pewnym momencie okazało się, że jest już nas pięć rodzin, czyli, że już dużo nas, poszliśmy więc do cerkwi, która była wtedy kościołem. Zakończyła się łacińska msza, Polacy wychodzili, a my sobie stanęliśmy w przedsionku i zaśpiewaliśmy po ukraińsku pieśń. Wtedy ktoś powiedział: „Drą się jak świnie w chlewie”.

W Pętnej cerkiew była od 1977 roku, czyli od roku, kiedy to razem obchodzona była Wielkanoc. Ks. Majkowicz otrzymał telegram od polskiego księdza Mruka z pozwoleniem na odprawę przez 3 dni, oprócz Wielkiego Piątku.

Tu wielu księży naszych odprawiało, m.in. ksiądz Gbur, który potem we Lwowie biskupem był. Mądry był, zorganizowany i bardzo otwarty. Ale najdłużej odprawiał ksiądz Majkowicz.

Jestem twardą grekokatoliczką, bardzo twardą. Uważam, że jak mnie już Bóg postawił po tej stronie, to i z tej strony będzie mnie rozliczał. Nie ma co biegać w tę i w tamtą. Pamiętam, jak zakładali prawosławie w Banicy. To było przed wojną. Byliśmy tam, z mamami, gdy wyświęcali nową cerkiew. Gdy wracaliśmy mama powiedzieła: żebyście dzieci nikomu nigdy nie mówiły, że my tam chodziliśmy.

Więcej nas tam nie widzieli. Ludzie w Banicy byli grekokatolikami, chodzili do cerkwi w Krzywej. Ale przyszedł ten „batiuszka” i ich zbałamucił: ślub za darmo, pogrzeb za darmo, chrzciny za darmo, to nie tak na niby, a naprawdę. A jak już nałapał dosyć ludzi, to wtedy mówi – trzeba płacić, bo ja nie mam z czego żyć.

Pamiętam Gładyszów, gdy przechodził na prawosławie. Prosił ksiądz Hrynyk: tyle czekaliście, bądźcie jeszcze chwilę cierpliwi i wkrótce będzie już nasza odprawa”. Ale nie, nie posłuchali go.

W 1951 r. wyszłam z mąż za Józefa Rotko. Ślub braliśmy w kościele w Mirocinie Górnym. W 1957 roku powróciłam w rodzinne strony z mężem i półtoraroczną córką, zaraz po tym jak tato wrócił z Argentyny.

Dwoje dzieci: Krystyna (ur. 1956, mieszka w Małastowie) i Piotr (ur. 1959, mieszka ze mną w Pętnej).

Wnuków pięcioro (4 wnuków i 1 wnuczka). Brat został na zachodzie Polski, ożenił się tam i mieszka obecnie w Kożuchowie.

Tak. Szyłam upowcom rękawice, taka jedna kobieta mnie o to poprosiła.

Pamiętam, ci z UPA, zatrzymali mnie z koleżanką w Pętnej gdy jechałyśmy do miasta na zakupy. Poprosili o kupienie gazet i bandaży. Rzecz jasna, kupiłyśmy.

Problem w tym, że do nas przychodziła także „polska UPA”. Pewnego razu, to było w 1946 r., przyszedł Polak, wojskowy, zobaczył zegar ścienny, zerwał i pobiegł.

UPA widzieliśmy rzadko, Polaków – często.

Na Jordan mama chodziła do Małastowa nad rzeczkę, ja nie chodziłam, bo za mała jeszcze byłam, zaś w Pętnej wodę święcono w cerkwi, na Szczedryj Weczir, i tutaj już chodziłam.

W Pętnej była szkoła. Był nauczyciel Polak, a naszych zaczęli ograniczać (uciskać). To się zaczęło w 1938 r., gdy byłam w II klasie. I oto, co nam zrobił ten nauczyciel: na kartce napisał nam "Otcze nasz" po polsku, żebyśmy się nauczyli. My byliśmy zdecydowanie temu przeciwni. Ja nie nauczyłam się "Otcze nasz", ale z kartki umiałam przeczytać.

Były uciski. Naszego księdza Pawła Szuflata zabrali do Berezy Kartuskiej. Tak samo z Krzywej księdza Hajdukiewicza zabrali (jest w Szprotawie pochowany). Dlaczego ich więzili? Dlatego, że byli Ukraińcami, to proste.

Nie. Do powrotu w 1957 r.

Ja się nie zgadzałam, chciałam czekać na ojca. Sprzeciwiłam się wyjazdowi. Powiedziałam mamie, że nie pojadę. Ale wielu pojechało.

Pojechali dlatego, że dali się skusić ruskim agentom, którzy dwa razy w tygodniu organizowali u nas zebrania i opowiadali, jak tam będzie dobrze. A potem jeden drugiego bałamucił: idź, zapisz się, bo ja już się zapisałem.

Tak więc, sami ludzie też byli winni, jeden drugiego buntował. Wielu uległo tej atmosferze. Do mojej mamy przszło dwóch sąsiadów i mówią: „Idź, Taras, się zapisz, bo my już się zapisaliśmy”. Moja mama była bardzo otwarta, mówi im: "Wy macie rodziny w komplecie, możecie więc jechać, a ja czekam na męża i nigdzie się stąd nie ruszę".

Ludzie po prostu skusili się na te obietnice ruskich agitatorów. Na dodatek, ci, co bywali w Ameryce, też mówili, że w Ameryce dobrze, a w Ukrainie żyzna ziemia, to też będzie dobrze. A ja mówiłam: "No jak można jechać: żywe zostawić, aby martwego szukać. Do czego to podobne!".

Ten wyjazd nas podzielił. Ci, co się zapisali, to mówili do nas (po polsku) "dzień dobry", że niby my już Polacy. Nawet koleżanki. Wciąż razem chodziliśmy do tej samej cerkwi, ale już był podział. Strasznie nas to „dzień dobry” bolało. No i nic, oni wyjechali, a my zostaliśmy.

A w 1946 r. to próbowali nas wypędzić do Rosji. Ludzie uciekli do lasu. Ale mój brat miał złamaną nogę, więc zdążyliśmy dobiec tylko do krzaków i nas złapali. Zawieźli nas do Gorlic. Krowę nam wtedy zabrali, owce zabrali, wszystko przepadło. Podobno wypędzał nas wtedy Rzeszów, ale ktoś napisał do Warszawy i tam powiedzieli, że nie można. Po tygodniu wróciliśmy do domu.

Łapali nas dlatego, że niby banderowcy. Tak nas przedstawiali wtedy, że banderowcy. Jak nas prowadzili do Gorlic, to w Sękowej wojskowi poszli do knajpy pić, a ja uciekłam, mama mi kazała. Uciekłam dosyć daleko, ale mamę tak bili kociubą (pogrzebaczem), że wróciłam. Kociubę, którą mnie bili, zabrali wcześniej naszym ludziom.

W 1946 r. chcieli ludzi z Pętnej wyrzucić do Rosji pewnie dlatego, że wioska miała opinię ukraińskiej. W ten sposób chcieli się zemścić, tak myślę.

Kiedyś ludzie bardziej trzymali się razem, obecnie widoczny jest brak wiary w drugiego człowieka, brak jedności i zaufania między ludźmi. Młodzi ludzie powinni trzymać się swojego, niestety do końca tak nie jest. Młodzi ludzie są chwiejni… Nie wiem, może jest im tak łatwiej.

Chcieli nas poddać polonizacji, zrobić z nas Polaków. Rozrzucili nas po Polsce i myśleli, że zniszczą nas.